Çiçektozu (Polen) Nasıl Toplanır?

Polen Nasıl Toplanır?

Çiçektozu toplama ve saklama konularını birkaç yıldır arıcılar olarak inceledik, bazı uygulamalarımızı paylaştık. Ben uzun zamandan beri çiçektozu topluyor ve kullanıyorum. Burada kendi deneyimlerimi arıcı arkadaşlarla paylaşmak istiyorum. İhtiyaç duyduğum yerde diğer bazı arkadaşların düşüncelerine ve resimlerine de yer verdim. Okuyan arkadaşlarımız da isterlerse katkıda bulunabilirler.
Çiçektozu, protein, vitamin ve mineraller bakımından çok zengin olduğu için özellikle çocukların dengesiz beslenmeden kaynaklanan gelişim bozukluklarını düzeltmede faydası olduğu biliniyor. Sporculara, yarış atlarına yarışlardan önce verilmesi onun yan etkisi olmayan bir doping olduğunu gösteriyor. Yaşlılıktan doğan bazı sorunlarda da faydalı olduğu görülüyor.
Ancak çiçektozunun kullanılınca faydalı olabilmesi için sağlıklı toplanması şarttır. Sağlıksız bir şekilde toplanmış ve saklanmış çiçektozu kullanana fayda yerine zarar verebilir.
Peki nasıl olur sağlıklı toplama ve saklama? Bunları resimlerden de faydalanarak açıklamaya çalışalım

Arılar yavrularını beslemek için çiçeklerde çiçektozu (polen) toplarlar.

Polenleri arılar ayaklarındaki sepetçiklerde kovana taşırlar. ............

Polenler petek gözlerinde depolanır. Bazı arıcılarımız böyle petek bulunca alıp polenlerini peteği ile beraber yerler.

Bazıları da petek gözlerindeki bu çiçektozlarını çıkarıp öyle tüketirler. Bu işlem oldukça zordur.

Çiçektozlarını kolayca toplayıp tüketmenin yolu çiçektozu kapanıları (polen tuzakları) kullanmakla olur. Alttan çekmeceli polen tuzakları yapılıncaya kadar bu tip polen tuzakları yaygın olarak kullanılmakta idi.
Çalışma sistemi aynı olan farklı tuzaklar yapılıp denendi

Delikleri yıldız şeklinde olan tuzaklar denendi. Bu tiplerde ayak kopması daha fazla oluyordu.

 Kendim yapıp uzun süre kullandığım kapan. Çekmeceyi takınca çiçektozu topanır, çekince arılar rahatça kovana girer. Üstteki resim çekmecenin çekilmiş hali. Ortada görünen çekmece. Altta ise çekmecenin takılmış hali görülüyor.

Çiçektozu kapanı ilk takılınca arılar biraz şaşırır, içeri girmek istemezler. Ama buradaki arıların belki de başka bir sorunu var.

Kovanların altına takılan çiçektozu kapanları yapılınca arıların da arıcıların da işi kolaylaştı. Verim arttı. Alta takılan tuzakta arıların içinden geçtiği plastik polen ızgarası, öne takılanın 3 katı genişliktedir. Çiçektozu toplama oranı da yuvarlak bu oranda arttı.

 Bazı uygulamalarda kovan yapılırken girişe çiçektozu toplama ızgarası için bir yuva yapılır

 Sonra plastik ya da metal polen toplama ızgarası (polenlik) yuvasına takılır. Böyle takılmayıp kovan içinden sabitlenen tipleri de vardır.

Plastik ızgaranın içten görünüşü.

 Menteşe ile üst uçma deliği kapatılınca arılar kovana alttan girmek zorunda kalır. Plastik polen ızgarasından geçerken ayaklarındaki sepetçiklerdeki polen topakçıkları aşağı düşer ve arıların aşağı geçmesini engelleyen başka bir ızgaradan geçip aşağıdaki çekmecede birikir.

 Plen toplama işi bitince menteşe ile alt delik kapatılır ve plastik ızgaranın kirlenmemesi için üzeri ince bir kapakla örtülür. (Benim uygulamam böyle.)

Çiçektozunun Toplanması Ve Saklanması

 Akşam olunca çekmecede birikmiş çiçektozları toplanır. Nemli bölgelerde çiçektozu her gün toplanmalıdır. Nemi az olan iç yüksek bölgelerde iki üç günde bir toplayan arıcılarımız da var.

Toplama ve taşıma işi elek teli olan tepsilerde olursa daha sağlıklıdır. Bu tepsilerde çiçektozları bir - iki sat durup dinlenirse hem nem oranı azalmış olur hem de içerisindeki karınca, börtü böcek gibi canlıların gitmesine fırsat verilmiş olur.

 Karıncalar gidince  el ile temizlik yapılıp görünen fazlalıklar alınır.

 Eğer bulunduğumuz ortamda rüzgâr varsa polen savrularak içindeki hafif maddelerin ayrılması sağlanır. Ben bu işi saç kurutma makinesi ile yapıyorum. Balkona geniş bir çarşaf seriyorum. Çarşafın üstüne yarım küre şeklinde büyük ve derin bir tencere veya aynı işi görecek bir leğen koyuyorum. Leğene çiçektozlarını döküyorum. Yukarıdan saç kurutma makinesi ile ayarlı bir şekilde soğuk hava verilince çiçektozu içindeki ot, kanat, ayak gibi hafif maddeler tencere veya leğenden çıkıp çarşaf üzerine giderler. Bu şekilde taze çiçektozları da, kurutulmuş çiçektozları da temizlenebilir.

 Temizlenen çiçektozları saklama kaplarına konur. Eğer çiçektozlarını renklerine göre de ayırırsak daha iyi olur.

Saklama kaplarına konurken temizleme işi devam eder. İhtiyaç duyulursa tartılır. Ben 200 ve 300 gr. lık plastik kutularda saklıyorum. 200 gr. çiçektozu çocukların bir aylık kullanımı için yuvarlak olarak denk geliyor. 300 gr. olanlar ise yetişkinler için. Böylece büyük paketler sık sık açılmamış oluyor. 200 gr. çiçektozu derin dondurucudan çıkınca bir daha derin dondurucuya geri konmuyor. Buzdolabının üst kısmına konuyor ve oradan tüketiliyor.

Temizlenmiş ve paketlenmiş çiçektozlarını derin dondurucuya koyup orada saklıyorum. Çiçektozları aslında ışık geçirmeyen kaplarda saklanmalı. Ancak derin dondurucu ve buzdolabının içi devamlı ışık görmediği için böyle bir uygulamaya ihtiyaç duymadım.
Çiçektozlarını saklamanın en sağlıklı yolu derin dondurucuya koymaktır. Peki yayladaysak ve derin dondurucuya koyma oalanağımız yoksa? O zaman sağlıklı olarak kurutmamız gerek. Sağlıklı bir kurutma şekli nasıl olmalıdır?
Günümüzde bazı arıcılar topladıkları çiçektozlarını kurutuyorlar. Sonra da buzdolabında saklıyorlar. Burada yanlış birşey görmüyorum. Yalnız anlayamadığım eğer buzdolabına ulaşabilme imkanınız varsa niye yaş iken buzluk kısmına atmıyorsunuz? Bu konu ile ilgili önceki tarihlerde arıcı arkadaşlarla bir sohbetimiz olmuştu. Konu ile ilgili olduğu için bağlantı da vererek o bölümü buraya ekliyorum.

http://aricilik.gen.tr/index.php?topic=87.45

Ynt: Polen Toplama İşi Faydalı mı zararlı mı?

Mart 31, 2010, 20:30:45

…
A.V.:
Bundan sonra haftada 3 kez  saat 9-12 arası arıları tuzaktan geçmeye yönlendirmeyi düşünüyorum.
Çiçektozlarını  eleyip kalburdan geçirdikten sonra kurutmadan 200 gr. lık plastik kapalı kutularına koyup derin dondurucuya koydum.

…

 Nisan 01, 2010, 15:21:47

A.:

‘’Çiçektozlarını  eleyip kalburdan geçirdikten sonra kurutmadan 200 gr. lık plastik kapalı kutularına koyup derin dondurucuya koydum.’’
Ali Bey neden kurutmadan derin dondurucuya koydunuz? Önce kurutulması gerekmez miydi? Bu uygulamanızla ezber mi bozuyorsunuz?

…

  G.C.:
 Ali Bey, kurutmadan derin dondurucuya koyduğunuz polenlerin bozulma riski 
  var. Önce kurutmayı yapın bence.

…

A.V.:
Derlediğimiz çiçektozlarını nasıl saklayabiliriz? 

Kurutarak ya da derin dondurucuda. Arıcılarımızın çoğu kurutuyorlar. İleriki günlerde derin dondurucuya ulaşmam zor olunca ben de kurutarak saklamayı düşünüyorum. Ancak toplanan çiçektozunu gününde derin dondurucuya ulaştırabileceksem, derin dondurucuda saklamak istiyorum.

Nedeni:
Yerli ve yabancı birçok kaynakta polenin taze olarak tüketilmesi öneriliyor. 
Ayrıca bombus arısı yetiştiriciliğinde çiçektozu önemlidir ve kurutulmadan derin dondurucuda saklanmış çiçektozu kullanılır. Derin dondurucuda saklanan çiçektozu 1-2 sene kullanılabilir. Bombus arılarını beslerken zorunlu olmadıkça kurutulmuş çiçektozu kullanılmaz. Bazen kullanılır, ama derin dondurucudan çıkan çiçektozu kadar severek yemezler. 
Derin dondurucuda çiçektozunun daha uzun süre ve daha taze saklanabileceğini düşünüyorum.

…
K.G.:

Ben de çiçek tozunu (polen) iki senedir kurutmadan derin dondurucuda muhafaza ediyorum.
Her hangi bir problem olmuyor aksine yaş çiçek tozunu yemesi daha iyi oluyor.

…
M.Ç.:

Sağlık amacıyla tüketilecek poleni en iyi saklama yöntemi, taze toplanmış şekliyle derin dondurucuda saklamak.

Kurutulduğu zaman, yöntemine bağlı olarak besin değeri azalıyor. Hele hele çabuk kurutmak için yüksek ısı uygulaması, doğrudan güneş altına konulması gibi uygulamalar polenin faydalarını büyük ölçüde yok ediyor.

Poleni değerli kılan en önemli faktörlerden birisi, arının içine kattığı enzimler. Kurutma ya da ısıtma işlemi bu enzimleri yok ediyor.

Ali Bey de alaca arı (bombus) beslemesindeki uygulamayı paylaşmış.

Aynı şey balarısı için de geçerli. Bir kurutulmuş poleni verin, bir de derin dondurucuda saklanmış poleni arı hangisini daha çok beğenecek?

Bildiğiniz gibi apiterapi, arı ürünlerini kullanarak hastalık tedavi etme yöntemleri geliştiren bir bilim dalı.

Apiterapi ile hastalık tedavisi yapanlar, polen, arı sütü gibi ürünleri tüketiciye  kesinlikle soğuk zincirini bozmadan ulaştırıyorlar.

Ticari olarak çok satılacak ve rafa konulacak polen ister istemez kurutuluyor.

Ama diyorsanız ki, ben polenin sağlığa olan faydasından maksimum düzeyde yararlanmak istiyorum.

O zaman taze poleni derin dondurucuya atıyorsunuz. Bu şekilde saklanmış poleni yemesi bile farklı oluyor.

…
A.:

Ezberimi bozduğunuz için bende hepinize teşekkür ederim. Çok sağ olun arkadaşlar.
Hep kuruttuktan sonra derin dondurucuya atıyorduk. Şimdi durum değişti. Bu günün kazancı, poleni taze saklama bilincine kavuşmak oldu. Yazılanlar yeterli ve ikna edici.
Bu formu bu yüzden seviyorum.

Polen Kurutma

 Eskiden bir tül üzerine serer, üstüne de bir tül örter kuruturdum. Şimdi taşırken meyve sandıkları gibi iç içe geçebilen üst üste konunca devrilmeyen altı elek telli tepsiler yaptım. Bu tepsilerle hem taşıyorum, hem de kurutuyorum. Çiçektozu az ise tepsinin üstünü de başka bir tepsi ile örtüyorum.

Bir başka arkadaşımız tepsileri üst üste koyacak bir düzenek yapmış.

 Sonra polen serilmiş tepsilerin üzerini tül ile örtmüş.

 Ben de taşıma ve kurutma tepsilerini koyabileceğim bir dolap yaptım.Arka yüzünü ve ön kapağını elek teli ile kapattım. Kapatınca içine güve kelebeği giremiyor. Dolap büro tipi buzdolabı büyüklüğünde. Altında, ön ortadaki sarhoş olmak üzere üç adet tekeri var.

 Dolabın üstünde görülen tepsinin altı elek telli değil. Kontrplakla kaplı. Bunu en alta koyuyorum. Üstteki tepsilerden dökülen ince tozlar bu tepside birikiyor. Çekmeceye de benzeyen tepsilerin ön ve arka dış kenarına yarım cm. lik bir çıkıntı konunca tepsiler meyve sandıkları gibi birbirine geçiyor ve taşıma sırasında devrilmiyor. Polen taşıma işi yapılırken toplanan polenler tepsilere konur, tepsiler de dolaba konur, öyle de taşınabilir.

Çiçektozu serilmiş tepsileri çekmece sürer gibi dolaba sürüyorum ve ağzını kapatıyorum. Dolabın elek telli kenarlarını rüzgarın geldiği yöne çeviriyorum. Yani dolabın içinden hava akımı rahatça geçiyor. Eğer hava çok nemli değilse üç beş günde çiçektozları uygun kuruluğa geliyor. İçeri güve kelebeği giremediği için polenler daha temiz kurumuş oluyor. Gündüzleri ışık görmeyen bir ortama alıyorum, geceleri rüzgarı bol bir yere koyuyorum.
Kurmuş çiçektozlarının nem oranını ölçecek aletimiz yoksa parmak arasına alıp ezeriz. Kolay ezilmiyorsa ve ezilince parmağa yapışmıyorsa yeterince kurumuş demektir. Kurutulmuş çiçektozları ışık geçirmeyen kaplara konmalı ve serin yerlerde saklanmalıdır. Ben yoğurt kabı gibi ışık geçirmeyen beyaz plastik kovalara koyuyorum. Renkli cam şişelerde saklayanlar da var.

Polen kurutma dolabı içine sinek, toz girmediği için başka maddeleri kurutma sırasında da kullanılabiliyor. "Yeni yaptığım yağlı boya resimleri koyayım kurusun." diye düşünürken baktım birileri benden önce incir sermiş dolabın içine. Ne güzel, sinek girmiyor, güve kelebeği girmiyor, tozu daha az. Sonra domatesler, erikler, armut kakı (dilimleri), yaban mersinleri de dolap içinde kurutuldu. 

Polen Toplarken Karşılaşılan Bazı Sorunlar

Yapımı basit ve kolay olan arıcılarımızın yaygın olarak kullandığı kovan altına sürülen çekmece. Çiçektozu topakçıkları görülen alüminyum ızgaradan geçip bu çekmecede toplanıyor.

Benim çiçektozu topladığım bölge çok nemli olduğu için çekmecenin altını elek teli ile kapattım. Elek telini fare, gelincik, kirpi gibi hayvanlar delip içindeki çiçektozlarını yediler ya da döktüler. Ben de daha kalın paslanmaz tel ile destekledim.Doğru çözüm yolu, kovanları bu hayvanların yetişemeyeceği kadar yükseğe koymak olsa gerek.

Çekmecenin alt ve üst yüzleri. Nemi az olan yerlerde (yaylada) kontrplakla kaplı tarafında çiçektozu topluyorum.

Başka bir sorun da kullandığım plastik polen ızgarasının yapılışı sonucu çekmecede toplanan çiçektozlarının bir kısmı çekmecenin ön kenarı üzerine döküldü ve israf oldu.

Bu sorunu düzeltmek için ya bu arkadaşın yaptığı gibi ön kenarı çiçektozları içeri dökülecek şekilde yontup üst kenarı keskin hale getirdim.

Ya da plastik ızgaranın giriş yönündeki kenarından üç delik kapanacak şekilde bant ile kaplayıp yeniden koydum.

Oysa bu metal ızgarada olduğu gibi ön tarafa gelecek kenarda deliksiz bir bölüm olsaydı bu sorun olmazdı. Şimdi plastik ızgaraların da uzun kenarında buna bezer deliksiz boşluklar var.

Bazı Farklı Uygulamalar

Alttan çiçektozu kapanı olan kovanların giriş deliğinde farklı bir uygulama.
Menteşenin mil olan kısmı tam plastk ızgaranın hizasına denk getirilmiş. Menteşe kanatlarının ikisi birden yukarı çevrilirse çiçektozu toplanır. Aşağı çevrilirse çiçektozu toplanmadan giriş çıkış yapılır.

Bu uygulama da aynı. Kovan uçma deliği kış için bu şekilde dar hale getirilir. Bu delik çiçektozu toplarken de açık kalırsa erkek arıların girip çıkması için kullanılmış olur.

Bazı arkadaşlarımız kovan alt kısımlarını ayrılabilir şekilde yaptırmaktadırlar. Bu altlığın üzerine bir ballık konursa olur bir çiçektozu kapanlı kovan. Bu uygulamada da plastik ızgara için kovan girişi yanlarına yuva açılmış.

Bu uygulamada giriş yanlarına yuva açılmamış, plastik ızgara doğrudan kovan tabanına çakılmış. Dikkat edelim plastik ızgaranın ön kısmındaki deliksiz kısım daha fazla.

Başka bir arkadaşımız da kovan tabanına iki adet plastik ızgara koymuş. Bu plastik ızgaraların da bir kenarlarında deliksiz kısım daha fazla.
Görülüyor ki çiçektozu kapanlı kovan yapımı ve kullanımında farklı uygulamalar var. Bunların hepsi de işe yarıyor. Birinin kullanımda ve verimlilikte iyi yanı varsa başka bir alanda hoşa gitmeyen yanı olabiliyor.
En kullanışlısı hangisi? Bu sorunun karşılığını bulabilmek için çiçektozu kapanı kullanan arıcılarımızın biraz daha çoğalması gerekir diye düşünüyorum. Benim ilk kullandığım plastik polen ızgarasının ön kenarında deliksiz boşluk yoktu. Sonradan ihtiyaç duyulmuş, ön tarafı boşluklu olanlar yapılmış. Belki de bunun gibi sistem üzerinde daha bazı değişiklikler yapılması gerekiyor.